بررسی فقهی سود بازار سرمایه (بورس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌پژوه ارشد اقتصاد جامعه المصطفی(ص) العالمیه

چکیده

 
بازار سرمایه (بورس) یکی از ارکان مهم اقتصاد جامعه است که از آن به عنوان دماسنج اقتصاد یاد می‌شود. بازار بورس، امروزه در بر دارنده یکسری معاملات گوناگون است که در اقتصاد آثار فراوانی دارد. خرید و فروش انواع اوراق بهادار، باعث تجهیز پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه‌های سرمایه گذاری بلند مدّت می‌شود. آثار مهم و تعیین کننده بازار بورس سبب گسترش آن در سطح جهان و تحقّق بازارهای بزرگ بورس در مناطق اروپا، آمریکا و خاور دور شده است. امروزه، بازارهای بورس، نبض اقتصاد جهانی است؛ به گونه ای که کم‌ترین نابسامانی در امور اقتصادی به سرعت، بازارهای بورس را به تپش وا می‌دارد و میلیاردها «دلار»، «یورو» یا «ین» را به ضرر یا به نفع افراد و مؤسّسه ها جابه جا می‌کند. بازار بورس، نهاد جدیدی است که در دهه‌های اخیر رشد بی سابقه ای داشته است و با برخورداری از تجهیزات الکترونیکی و به‌کارگیری سیستم‌های رایانه ای و اینترنتی، هزاران معامله را در اندک زمانی بین افرادی که درنقاط گوناگون جهان به سر می­برند، انجام می دهد. کشورهای اسلامی نیز به تدریج در بازارهای بورس جهان شرکت کرده، سرمایه های خود را به خرید سهام، اوراق قرضه و غیر آن اختصاص می­دهند. ورود ابزارهای جدید برای انجام «مبادلات کالادرزمان آینده با نرخ معیّن» و اهمّیت نفت در قرن بیستم، اوراق مربوط به خرید و فروش نفت را جزء مهم ترین اوراق بهادار قرار داده است. لزوم تطابق معامله‌های بازار بورس با قواعد شرعی، اندیشه وران مسلمان را واداشته تا درباره معامله‌های بازارسرمایه بررسی‌هایی فقهی را انجام دهند. با توجّه به صحّت معاطات و لزوم آن طبق رأی متأخّران، بحث صحّت خرید و فروش سهام امروزه مسلّم است؛ امّا در بازارهای بورس جهان، افزون بر سهام عادی و سهام ممتاز انواع اوراق قرضه دولتی و شرکتی، اوراق اختیار خرید و فروش، قراردادهای تحویل آتی خاص و یکسان درباره کالاهای اساسی مثل نفت، طلا و غیرآن مبادله می‌شود. مقاله حاضر می‌کوشد تا اوراق پیشین را تعریف کند؛ سپس مباحث فقهی مربوط به آن را مطرح و صحّت و سقم آن را روشن سازد.
 


 

کلیدواژه‌ها


  1. v      قرآن کریم

    v      نهج البلاغه

    1. افشاری، اسدالله، «مدیریت مالی در تئوری و عمل»، انتشارات سروش، تهران، 1378.
    2. امام خمینی، سیدروح الله، استفتائات جدید، جامعه مدرسین حوزه علمیه،قم، 1375ش.
    3. آیت الله فیاض، محمداسحاق، بانک­داری ازنگاه اسلام، ترجمه: محمدجواد برهانی، مؤسسه فرهنگی صاحب­الامر(عج)، قم، 1396.
    4. بنی هاشمی خمینی، محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، انتشارات اسلامی، چ16، 1388ش.
    5. جهان خوانی، علی و پارسائیان، علی، بورس اوراق بهادار، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، چ2، 1375.
    6. جهانخانی، علی و پارسائیان، علی «فرهنگ اصطلاحات مالی»، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، نشر و چاپ بازرگانی، تهران، 1375.
    7. خامنه ای، سیدعلی، رساله اجوبه الاستفتائات، انتشارات امیرکبیر، تهران، چ7، 1379.
    8. خراسانی، شیخ حسین وحید، توضیح المسایل، قم: مدرسه الامام باقر العلوم ع، چ17، 1388.
    9. رضایی دوانی، مجید، فقه معاملات جدید1و2، مرکزبین المللی ترجمه ونشرالمصطفی، قم، 1395.
    10. رضوان، عبدالحمید، سمیر: اسواق الاوراق المالیه، القاهره، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، الطبعه الاولی، ۱۴۱۷ ق.
    11. ساعتچی یزدی، حسین، «قانون تجارت»، انتشارات مجد، تهران، چ5،1382.
    12. شبانی، محمد، بازارهای پولی ومالی بین المللی، تهران: سمت، چ1،1386.
    13. فرهنگ، منوچهر، «فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی»، نشر البرز، تهران، 1371 ش.
    14. فری، مایکل، «مبانی بازار و نهادهای مالی»، ترجمه: دکتر حسین عبده تبریزی، نشر آگه، 1376.
    15. گلریز، حسن، «بورس و اوراق بهادار»، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1374.
    16. معصومی­نیا، غلام­علی، «ابزارهای مشتقه بررسی فقهی و اقتصادی»، فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ2، 1389.
    17. موسویان، سیدعباس «ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)»، چ1و4، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1386و1390.
    18. نوو، ریموند پی، «مدیریت مالی»، ترجمه علی جهان خانی و علی پارسائیان، انتشارات سمت، چ3، 1376.