موضوع شناسی ضمانت نامه‌های بانکی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار اقتصاد جامعه المصطفی العالمیه
2 دانش‌پژوه دکتری علوم اقتصادی جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
ضمانت نامه‌های بانکی، یکی از اسناد مهم بانکی است که در روان سازی معاملات اقتصادی مؤثر است و بخش‌های مختلف اقتصادی را در داخل و خارج بهم پیوند می‌زند. به دلیل مبهم بودن ماهیت شرعی ضمانت نامه‌ها و جنجال ماهوی در تحقیقات موجود در رابطه با ضمانت نامه‌ها، بر آن شدیم تا در نوشتار حاضر، به رفع این ابهام بپردازیم.
لذا این نوشتار با یک بررسی وسیع مبنایی، فقهی و قانونی دریافت که ضمان، عقد لازم به معنی ضم ذمه به ذمه است بگونه‌ای که با تحقق ضمان، ذمه مضمون عنه بری نمی گردد؛ بلکه ضامن در کنار مضمون عنه به عنوان بدهکار تازه اضافه می‌گردد. با پذیرش این مبنا واضح است که می‌توان پذیرفت ضمانت نامه‌های بانکی مصداق عقد ضمان به معنی اشتغال طولی دو ذمه‌ی مضمون عنه و ضامن بصورت علی البدل است که اگر مضمون عنه توان پرداخت نداشت، طلبکار از ضامن طلبش را وصول خواهد کرد. با توجه به منطق قانون مدنی این دیدگاه نه تنها منع قانونی ندارد که مصالح جامعه را براحتی برآورده ساخته و حل و فصل می‌کند و اشکالات دیدگاه‌های دیگر را نیز براحتی مرتفع می‌کند.
لذا این نوشتار با یک بررسی وسیع مبنایی، فقهی و قانونی دریافت که ضمان، عقد لازم به معنی ضم ذمه به ذمه است بگونه‌ای که با تحقق ضمان، ذمه مضمون عنه بری نمی گردد؛ بلکه ضامن در کنار مضمون عنه به عنوان بدهکار تازه اضافه می‌گردد. با پذیرش این مبنا واضح است که می‌توان پذیرفت ضمانت نامه‌های بانکی مصداق عقد ضمان به معنی اشتغال طولی دو ذمه‌ی مضمون عنه و ضامن بصورت علی البدل است که اگر مضمون عنه توان پرداخت نداشت، طلبکار از ضامن طلبش را وصول خواهد کرد. با توجه به منطق قانون مدنی این دیدگاه نه تنها منع قانونی ندارد که مصالح جامعه را براحتی برآورده ساخته و حل و فصل می‌کند و اشکالات دیدگاه‌های دیگر را نیز براحتی مرتفع می‌کند.
کلیدواژه‌ها
عربی
1) الامام الخمینی،السید روح الله، تحریرالوسیله، الجزءالثانی، سفارة الجمهوریة الاسلامیة الایرانیة، بیروت لبنان، 1407ق.
2) شیخ الطایفه، الامام محمد ابن الحسن الطوسی، ابی جعفر، الخلاف، مؤسسة النشر الاسلامی التابعهة لجماعة المدرسین بقم، الطبعةالثالثة، التاریخ 1422ق.
3) شیخ الفقهاء و امام المحققین الشیخ محمد حسن النجفی، جواهرالکلام، الجزءالسادس و العشرون (ج 26)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، الطبعة السادسة 1394ق.
4) طباطبایی یزدی، السید محمد کاظم، العروة الوثقی، کتاب الضمان، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین بقم المشرفه، 1428ق.
5) مصطفوی ، سید محمدکاظم، فقه معاملات، بی‌نا، بی‌تا.
6) موفق الدین ابی محمد، عبدالله بن احمد ابن محمد ابن قدامه المقدسی، المقنع، و معه الشرح الکبیر،لشمس الدین ابی الفرج عبدالرحمان بن محمد بن احمد بن قدامه المقدسی، الانصاف فی معرفۀالراجح من الخلاف لعلاءالدین ابی الحسن علی بن سلیمان بن احمد المرداوی، الجزء13، تحقیق الدکتور عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، دار عالم الکتب الطباعة والنشر و التوزیع.
فارسی
الف) کتابها
1) اباذری فومشی، منصور، نحوه عملی تنظیم و نگارش انواع عقد ضمان، مؤسسه نشاط، سپهر ادب، اول، 1386.
2) بهرامی، احمد، کلیات عقود و قراردادها، حقوق مدنی(3)، تهران، نشر میزان، اول، پاییز 1381.
3) بهمند، محمد، بهمنی، محمود، عملیات بانکی (1)، مؤسسه عالی بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری ایران.
4) جعفری لنگرودی، محمد جعفر، قانون مدنی، کتاب خانه گنج دانش، دوم، 1382.
5) حجتی اشرفی، غلامرضا، قانون مدنی با آخرین اصلاحات و الحاقات، کتابخانه گنج دانش، هفتم، 1390.
6) دمرچلی، محمد و همکاران، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی با مقدمه ی ناصر کاتوزیان و بهروز اخلاقی، چاپ سپهر، مؤسسه تحقیقات حقوقی میثاق عدالت، سوم، 1382.
7) زنگباری، ناصر، حقوق بانکی(1)، انتشارات تکرنگ، اول، پاییز 1385.
8) کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، عقود معین،1381.
9) کاشانی، سید محمود، ضمانت‌نامه بانکی، مؤسسه عالی بانکداری ایران، تهران، اول، 1377.
10)معین، محمد، فرهنگ فارسی(یک جلدی)، تهران، انتشارات سرایش، هشتم، 1385.
11)معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، مؤسسة انتشارات امیر کبیر، بیست و سوم، 1385.
12)موسویان، سید عباس، جزوه فقه معاملات بانکی، ترم بهمن، 1386.
13)هدایتی، سید علی اصغر، سفری، علی اصغر، کلهر، حسن – بهمنی، محمود، عملیات بانکی(2)، مؤسسه عالی بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، چهاردهم، بهمن 1386.
ب) مقالات
1) اخلاقی، بهروز، بحثی پیرامون ضمانت نامه‌های بانکی، مجله کانون وکلا، شماره 148 و 149.
2) تفرشی، محمد عیسی، شهبازی‌نیا، مرتضی، استقلال ضمانت نامه‌های بانکی و آثار آن در حقوق تجارت بین المللی، نامه مفید، شماره 37، مرداد و شهریور 1382.
3) جهرمی، افتخار، تفرشی، محمد عیسی، شهبازی‌نیا، مرتضی، تحول نظام حقوقی ضمانت نامه بانکی در مقررات اتاق بازرگانی بین المللی، مدرس، دوره 5، شماره4، زمستان 1380.
4) شهبازی‌نیا، مرتضی، ماهیت حقوقی ضمانت نامه بانکی بین المللی و مقایسه آن با نهادهای سنتی، نامه مفید، شماره 43، مرداد و شهریور 1383.
5) صیادی، کامران، خیبری، بهرام، ضمانت نامه‌های بانکی و اعتبارات اسنادی، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، دانشکده مدیریت و حسابداری، 1389.
غمامی، مجید، بحثی در قواعد حاکم بر ضمانت نامه‌های بانکی، مجله دانشکده حقوق و علوم
)