بررسی تطبیقی پارادایم پیشرفت اسلامی و توسعه متعارف (با استفاده از روش پارادایمی)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانش پژوه دکتری قرآن و اقتصاد، جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
از دیر زمانی توسعه به عنوان هدف همواره مورد توجه مکاتب و جوامع بوده است، و در رسیدن به آن تلاش‌های علمی در قالب پارادایم‌های پوزیتویسمی و انتقادی مبتنی بر دانش تجربی و عقل عملی ارائه کرده‌اند، که انسان را موجودی خواهشگر همچون تمامی حیوانات، با هدف تکاثر ثروت در نظر می‌گیرد، و موضوع آن اصالت سرمایه با هدف حداکثرسازی سود می‌باشد، واقعیت عینی آن توسعه متعارف موجود همراه با بحران‌های متعدد اقتصادی و اجتماعی می‌باشد.
در مقابل پارادایم پیشرفت اسلامی مستنبَط از مبانی اسلامی، به عنوان الگوی واقعی و نجات بخش، قرار دارد که هدف تحقیق، تبیین و تدوین آن با مقایسه تطبیقی به روش پاردایمی می‌باشد. یافته‌های تحقیق به موضوع، روش و هدف پارادایم پیشرفت اسلامی مطلوب اشاره دارد، و از انسان به عنوان غایت و عصاره هستی دارای فطرت و داشته‌های ذاتی با هدف تقرب به پروردگار نام می‌برد، که با روش اجتهادی و با رسمیت عقل و تجربه به استنباط آموزه‌های معرفتی می‌پردازد. و تمایز مبنایی با پارادایم رقیب دارد.
در مقابل پارادایم پیشرفت اسلامی مستنبَط از مبانی اسلامی، به عنوان الگوی واقعی و نجات بخش، قرار دارد که هدف تحقیق، تبیین و تدوین آن با مقایسه تطبیقی به روش پاردایمی می‌باشد. یافته‌های تحقیق به موضوع، روش و هدف پارادایم پیشرفت اسلامی مطلوب اشاره دارد، و از انسان به عنوان غایت و عصاره هستی دارای فطرت و داشته‌های ذاتی با هدف تقرب به پروردگار نام می‌برد، که با روش اجتهادی و با رسمیت عقل و تجربه به استنباط آموزه‌های معرفتی می‌پردازد. و تمایز مبنایی با پارادایم رقیب دارد.
کلیدواژه‌ها
v قرآن کریم
v نهج البلاغه
1) ابن ابی فراس، ابوالحسن ورام، مجموعه ورام، ترجمه محمد رضا عطایی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1369.
2) ابن شبه، النمیرى البصرى، تاریخ المدینة المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، دارالتراث، چاپ اول، بیروت، 1410ق.
3) اینیکوری، جوزف، تجارت برده و توسعه اقتصادی غرب، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 7، 1366.
4) بهرامی، احمد، باباخانیان، محمدرضا، مجله مهندسی فرهنگی، ش 47 و 48، 1389.
5) پورعزت، علی اصغر؛ سعدآبادی، علی اصغر، تعالی در پرتو رهنمودهای امام علی علیه السلام، مدیریت اسلامی، ش 3، 1391.
6) تودارو، مایکل، توسعه اقتصادی درجهان سوم، فرجادی، غلامعلی، سازمان برنامه و بودجه، تهران، 1364.
7) توسلی، غلامعباس، نظریه‌های جامعه‌شناسی، انتشارات مهر، قم، 1376.
8) توکلی، محمد جواد، روش‌شناسی تدوین شاخص پیشرفت انسانی بر اساس گفتمان قرآنی، معرفت اقتصادی ش 4، 1389.
9) جوادی آملی، عبدالله، حیات حقیقی انسان در قرآن، تفسیر موضوعی قرآن، قم: مرکز نشر اسراء، 1382.
10) حسن زاده آملی، لزوم تمسّک به علوم علوی در نهج البلاغه، http://balaghah.net/nahj-htm/far/id/maghaleh/ali/
11) حسینی، سیدرضا، بیت المال، مجموعه دانشنامه امام علی(ع)، زیر نظر علی اکبر صادقی رشاد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1380.
12) خلیلیان اشکذری، محمد‌جمال، شاخصهای توسعه‌اقتصادی از دیدگاه اسلام، قم، انتشارات موسسسه آموزشی‌و‌پژوهشی امام خمینی(ره)، 1384.
13) خلیلیان، محمد جمال، فرهنگ اسلامی و توسعه اقتصادی؛ انتشارات موسسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1383.
14) الدارمی، أبو محمد عبد اللّه بن عبد الرحمن، سنن الدارمی، تحقیق : مصطفى دیب البغا، دار القلم ـ بیروت، 1412ق .
15) درخشان، مسعود، بومی‌سازی اقتصادی و اقتصاد اسلامی: ملاحظاتی در رویکردهای تطبیقی و مبنائی، پژوهش‌های اقتصادی ایران، ش52، سال 17، 1391.
16) رادکلیفت، مایکل، توسعه پایدار، ترجمة حسین نیر، تهران: مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی، 1373.
17) رجایی، سید محمد کاظم، توسعه به عنوان هدف، نگرش قرآنی، معرفت، ش 28، 1378.
18) رفیعی آتانی، عطاالله، پیشرفت به مثابه عدالت (بر اساس تبیین انسان شناختی)، اقتصاد اسلامی » ش 47، 1391.
19) زاهدی، شمس السادات و نجفی، غلامعلی، بسط مفهومی توسعه‌پایدار، مدرس علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، دوره 10،ش 4، 1385.
20) سفری، علی رضا، بینات ، ش 43، 1383.
21) صدر، سید محمد باقر، اقتصاد ما، ج 2، ترجمه ع. اسپهیدی تهران، انتشارات اسلامی، 1357.
22) صدر، محمدباقر، سنت‌های اجتماعی و فلسفه تاریه درمکتب قرآن، ترجمه: حسین منوچهری، انتشارات نشر فرهنگی رجاء، 1369 .
23) طاهری، حبیب اللّه، اخلاق اسلامی یا آداب سیر و سلوک،دفتر انتشارات اسلامی قم، 1384.
24) طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه:محمد جواد حجتی کرمانی،نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی قم، 1376.
25) فراهانی فرد، سعید، درآمدی بر توسعه پایدار در عصر ظهور، فصلنامه اقتصاد اسلامی،ش20، 1384.
26) فراهانی فرد، سعید، محیط زیست: مشکلات و راه‌های برون رفت از منظر اسلام، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش22، 1385.
27) فراهانی فرد، سعید، الگوی مصرف و توسعه پایدار، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 34، 1388.
28) قاسمی، یارمحمد، ارزیابی نحوه مدیریت توسعه در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، ش 3، 1387.
29) قدیری معصوم، مجتبی، سیری در مفاهیم و ابعاد مختلف توسعه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 1379.
30) کوزنتی، سیمون، رشد نوین اقتصادی، ترجمة مرتضی قرباغیان، 1372.
31) گرامی، غلامحسین، انسان در اسلام، نشر معارف، 1387 .
32) مردیها، سید مرتضی، دفاع ازعقلانیت، نقش و نگار، 1380 .
33) مطهری، مرتضی، تکامل اجتماعی انسان، انتشارات صدرا، 1366.
34) مطهری، مرتضی، فلسفه تاریخ، تهران: انتشارات صدرا، 1370.
35) موسوی خمینى، روح الله، شرح حدیث جنود عقل وجهل، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 1385.
36) نصری، عبد اللّه، فلسفه آفرینش،انتشارات نشر معارف قم، 1383.
37) واسطی، عبدالحمید، مجموعه دی وی دی «روش تولید علم دینی(ارائه سیستم‌های زندگی بر اساس نگرش اسلام»، موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام؛ مشهد مقدس، 1389.
38) هادوی نیا، علی اصغر، جایگاه اقتصادی سنت رزق، اقتصاد اسلامی زمستان، سال هفتم، ش 28، 1386.
39) یوسفی، احمد علی، روش‌های کشف آموزه‌های اقتصاد اسلامی؛ مجله اقتصاد اسلامی، ش22،1385.
)