حمایت مالی- اقتصادی ازکودکان بیسرپرست و بدسرپرست از منظر فقه اهل‌بیت(علیهمالسلام) و حقوق ایران و افغانستان
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانش پژوه ارشد فقه وحقوق قضایی، جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
ضرورت و اهمیت حمایت فراحقوقی خصوصا تأمین نیازهای مالی، مادی و اقتصادی کودکان بیسرپرست و بدسرپرست، میطلبد که اینگونه کودکان، مورد حمایت و عنایت ویژه اهل فکر، قلم، قدم، متمولین و دولتمردان قرار بگیرند تا از صدمات جبران ناپذیری که زندگی شخصی و اجتماعی آنان را تهدید می‌کند، در امان بمانند. امر مهم حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست؛ خوشبختانه هم در فقه اهل بیت علیهمالسلام و هم در حقوق موضوعه ایران و افغانستان؛ مورد عنایت خاص فقهاء و حقوقدانان قرار گرفته است. منابع و مصادر فقهی در این باب مصادیق و ابزارهای مفیدی را معین ساخته است که می توان مسأله حَجر(حجر کودک وعدم حجر سرپرستان در اموال خود شان)، نهاد مهم قیمومت، امر سرنوشت ساز نفقه، مسأله زکات اموال (استحقاق دریافت زکات عدم وجوب زکات بر دارایی کودکان) و جواز بلکه ضرورت تجارت با مال یتیم و مانند این امور را؛ به عنوان نمونه هایی از حمایت مالی و اقتصادی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست نام برد.
همچنین حقوق موضوعه ایران و افغانستان، در بعد حمایت مالی از کودکان اینچنینی موارد همچون احراز تمکن مالی متقاضیان سرپرستی، قدرت تأمین تمامی هزینههای مربوط به نگهداری، تربیت و تحصیل کودکان، بیمه کردن خود را نزد یکی از شرکتهای بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی(بیمه عمر)، تملیک بخشـی از اموال یا حقوق خـود را به کودک یا نوجـوان، تعلیم حرفه مناسب و امانتداری سرپرستان؛ را از امور ضروری در باب حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست تقنین و تقریر کرده است.
کلیدواژه‌ها
- الاسترشی، محمد بن محمود، احکام الصغار، بیروت لبنان، 1418 ه ق.
- امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، 1378، چ 13.
- بخاری الحنفی، محمود بناحمد، المحیط البرهانی فی الفقه النعمانی، عبدالکریم سامی الجندی، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان، 1424 هـ ق
- بیگی، جمال، بزهدیدگی اطفال در حقوق ایران، نشر میزان، تهران، 1384.
- پیوندی، غلامرضا،حقوق‌کودک،سازمان انتشارات‌پژوهشگاه فرهنگ واندیشه‌اسلامی، تهران،1390.
- جهانگیر، منصور، قوانین و مقررات مربوط به خانواده، تهران، نشر دوران، 1390، چ26.
- حسینی نیک، سید عباس، قانون اساسی، انتشارات مجد، تهران، 1383.
- حسینی، محمدنعیم، قانون اساسی جمهوریاسلامیافغانستان، قدس، چ 2، 1388.
- حسینى شیرازى، سید محمد، منتخب المسائل الإسلامیة، بیجا، بیتا.
- حمیری، عبدالله، قرب الإسناد (ط- نینوا، تهران- ایران، اول، بیتا، ج1.
- حنفی الحسکفی، محمدبن علی، الدر المختار، حققه: عبدالمنعیم خلیل ابراهیم، دار الکتب العلمیه، بیروت لبنان، 1424.
- الخوری الشرتونی اللبنانی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، قم، دار الاسوه، 1374.
- دهخدا، علیاکبر، لغت نامه، دانشگاه تهران، تهران، 1351 ه ش، ج 40.
- راغب الاصفهانى، مفردات الفاظ القرآن، طلیعه نور، چ4، قم، 1412 ه ق.
- ریاست نشرات، مجموعه قوانین جزایی(بخش قانون رسیدگی به تخلفات کودکان نشر در جریده رسمی 846/ تاریخ 3/1/1384،) ناشر: وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان، 1388.
- سعدی، ابوجیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دارالفکر دمشق،چ2، 1408ق.
- سمرقندی، علاءالدین، تحفۀالفقهاء، دار الکتب العلمیۀ، بیروت، لبنان، چ اول، 1405.
- الشیخ نظام، الفتاوی الهندیه المعروفه بالفتاوی العالمکریۀ فی مذهب الامام الاعظم ابی حنیفۀ، المحقق: عبد اللطیف حسن، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، 2010، چ 2.
- صارم، محمد اشرف، قانون مدنی افغانستان، 15/ 8/ 1384 هـ ش، بیجا.
- صدر، سیدمحمد، ما وراء الفقه، دار الأضواء للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چ اول، 1420.
- صدوق قمّى، محمّد بن على (ابن بابویه)، المقنع، مؤسسه امام هادى (علیهالسلام)، قم- ایران، اول، 1415، ه ق.
- صفایی، سیدحسین، مقالاتی در باره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، نشر میزان، 1375، بیجا.
- طحاوی الحنفی، احمد، مختصر الطحاوی، محقق ابوالوفاء الافغانی، لجنه الاحیا المعارف النعمانیه، حیدر آباد، بیتا.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، دارالکتبالعلمیه، بیروت، 1426.
- طوسى، محمد بن حسن ابو جعفر، المبسوط فی فقه الإمامیة بیروت، لبنان، بیتا.
- عاملى، زین الدین (شهید ثانى)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (سلطان العلماء). دفتر تبلیغات، قم، 1412.
- على بن موسى(ع) (منسوب به امام رضا (ع))، فقه الرضا، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام، مشهد- ایران، اول، 1406
- کمپانى اصفهانى، محمدحسین، حاشیة کتابالمکاسب (للأصفهانی، ط- الحدیثة)، أنوار الهدى، قم- ایران، اول،1418ق.
- گیلانى، ابوالقاسم(میرزاى قمى)، جامع‌الشتات فی‌أجوبة السؤالات، مؤسسه کیهان، تهران، چ1، 1413ق.
- مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی، المکتبة الإسلامیة، تهران-ایران، اول، 1382 ه ق.
- مرکز پژوهشهای مجلسشورایاسلامی، سامانه قوانین، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بیسرپرست و بدسرپرست (مصوب21/7/1392، شماره ابلاغیه:10/44608)
- معظمی، شهلا، بزهکاری کودکان و نوجوان، نشر دادگستر، 1391ش، تهران، چ 7.
- نظری، جمعه علی، قانون احوال شخصیه اهل تشیع افغانستان، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم، 1389.
- واسطى زبیدى حنفى، سیدمحمدمرتضى حسینى، تاج العروس من جواهرالقاموس، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت-لبنان، اول، 1414 ه ق.
- وزارت عدلیه، قانون سرپرستی اطفال، نشر در جریدهرسمی23/1/1393. نمبر1130، مسئول چلونکی: قانونمل محمدرحیم دقیق.
- وزارت عدلیه، مسئولچلونکی: قانونمل محمدرحیم دقیق، قانون اجرائاتجزائی (نشر در جریده رسمی: 15/2/1392، نمبر1132).
- هیربا، محمد امین بن عابدین، رد المحتار علی الدر المختار شرح التنویر البصار، دار عالم الکتب، الریاض، 1423ق
)